کوروش بزرگ، بنیانگذار و نخستین شاه شاهنشاهی هخامنشی بود. شاهنشاهی هخامنشی که به دست کوروش بزرگ بنیاد نهاده شد، تقریبا همه جهان متمدن آن روز را دربر می گرفت و از این رو، شاهنشاهی هخامنشی نخستین و تنها حکومتی بود که همه جهان را برای بیش از دو سده یکپارچه کرد. شاهنشاهی هخامنشی در اوج گستره خود از دره سند در هند تا رود نیل در مصر و ناحیه بنغازی در لیبی امروز و از رود دانوب در اروپا تا آسیای مرکزی، وسعت داشت.

روش حکومت شاهنشاهی هخامنشی بر مناطق تحت حکومت خود، مداراگرایانه بود. روش مداراگرایانه هخامنشیان این بود که هر منطقه ای را آزاد می گذاشتند که بر مبنای فرهنگ و ساختار محلی و منطقه ای خود اداره شود. شیوه حکمرانی هخامنشیان بر اساس استثمار ملل تحت حاکمیت خود نبوده و از منابع این سرزمین ها بهره برداری نمی کرد و همچنین نمی خواستند که همه فرهنگ ها را تحت یک مرکز اجتماعی و فرهنگی و سیاسی ادغام کنند. شاهنشاهی هخامنشی به یک نمونه موفق برای اداره یک دولت جهانی تبدیل گردید و دستاوردهای آن نظیر حکومت متمرکز، سیستم جاده‌ای و پست، زبان رسمی، خدمات شهروندی و ارتش وسیع منظم، توسط امپراتوری‌های پسین تقلید شد.

آرامگاه کوروش بزرگ در فاصله یک کیلومتری کاخهای پاسارگاد واقع شده است. در سال ۵۲۹ پیش از میلاد، کوروش به قبایل سکاها در آسیای مرکزی حمله کرد و در جنگ با ماساگت ها کشته شد. وی را در این آرامگاه که به احتمال زیاد پیش از مرگ وی و به فرمان خودش ساخته شده است به خاک سپردند. آرامگاه کوروش یک بنای بی پیرایه ولی با معماری منحصر به فرد است که از سنگهای آهکی سفید متمایل به زرد ساخته شده است و ارتفاع کل آن اندکی بیش از ۱۱ متر است. این بنا از دو قسمت تشکیل شده است؛ یک قسمت، یک سکوی مستطیلی شکل سنگی شش پله ای است و قسمت دیگر، یک اتاق با سقف شیروانی بر فراز پله ششم. آرامگاه کوروش کبیر در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.